We kunnen het ons bijna niet meer herinneren: de droge en hete zomer van vorig jaar. De zomer van 2021 brengt heel wat anders: veel regen. Goed nieuws voor de planten, minder goed nieuws voor de vakantie-in-eigen-land-ganger. Die Nederlandse natte zomer is al zeer lang berucht, maar de heftigheid waarmee de regen valt is relatief nieuw: er valt namelijk meer regen in een veel kortere tijd. Maar wat betekent ‘veel’ regen? En hoe kunnen de waterbergende blauw-groene RESILIO-daken hierop inspelen?
Een natte zomer met veel piekbuien
Gemiddeld valt er in de zomer zo’n 224 millimeter regen in totaal. Maar dit jaar alleen al gebeurde het zes keer dat er ergens in het land in één keer 50 millimeter regen of meer viel. We noemen dit een piekbui. Regen is door deze piekbuien lokaal heftiger geworden en deze buien schroeven het gemiddelde behoorlijk op. Daarnaast belasten deze piekbuien waterafvoersystemen, rivieren en riolen meer doordat er plotseling heel veel water valt en onze waterstromen hier niet op berekend zijn, met overstromingen als gevolg.
Rivieren treden buiten hun oevers
Dat zo’n pittige, natte zomer meer dan nat kamperen behelst, hebben we helaas kunnen zien in Duitsland, België en het zuiden van Nederland. De combinatie van extreem hoge waterstanden in de hoger gelegen meren door aangevoerd smeltwater vanuit de Alpen, en extreme regenval in de stroomgebieden van de rivieren zorgden voor een catastrofale afloop: hele dorpskernen werden verwoest, meer dan 100 slachtoffers en enorm veel materiële schade.
Hoe werkt dat in Amsterdam?
In Amsterdam is de toe- en afvoer van het regenwater anders geregeld dan in Limburg; de grachten en kanalen staan niet onder grote druk van een waterstroom die zo de heuvels afstroomt. Hierdoor zal een kolkende rivier door de binnenstad hoogstwaarschijnlijk niet voorkomen. Tegen de tijd dat dit water de stad bereikt, is het veilig ingebed in het Amsterdam-Rijnkanaal, waar het rustig naar de Noordzee kabbelt. Een paar millimeter meer of minder kan dat grote kanaal wel aan. Een ander verhaal zijn de waterstromen ónder de stad: de riolering.
Capaciteit van het riool
Regenwater in Amsterdam wordt afgevoerd door het riool dat zo’n 20 millimeter per uur kan verwerken. Tijdens de noodsituatie in Limburg viel er zo’n 120 millimeter in één keer – ter illustratie, in Nederland valt er gemiddeld zo’n 880 millimeter per jaar. Een hoosbui van deze omvang had in Amsterdam bijna zeker voor veel problemen gezorgd. Het riool zou al dat water niet snel genoeg af kunnen voeren waardoor kelders en souterrains zouden zijn overstroomd. In lager gelegen delen van de stad zou het water weggepompt moeten worden. Straten zouden blank staan omdat de putten overstromen. Het riool zou buiten haar oevers treden; straten lopen vol met rioolwater – een niet erg fris vooruitzicht.
Wateropvang door RESILIO-daken
Om wateroverlast tegen te gaan is het dus zaak het regenwater beter te reguleren. Met het RESILIO-project worden in Amsterdam 10.000 m2 slimme, blauw-groene daken aangelegd, die regenwater kunnen opvangen om overbelasting van het riool tijdens piekbuien te voorkomen. Ter voorbeeld het blauw-groene dak op het pand aan de Javastraat in de Indische Buurt. Het dak is ruim 1.200 m2 groot waarbij het blauwe gedeelte, dat het regenwater vasthoudt, zo’n 70 liter per vierkante meter kan bergen. Dat is zo’n 84.000 liter in totaal.
Het groene gedeelte op het dak bestaat uit beplanting en ligt op het blauwe gedeelte. De beplanting kan afhankelijk van de de dikte van de substraatlaag (de aardlaag waar de planten in groeien) ook water opnemen. De substraatdikte van het dak aan de Javastraat is zes centimeter, dat betekent dat het 12 liter per vierkante meter kan opnemen. Bij een oppervlakte van 900 m2 (het groene gedeelte is door lichtkoepels en installaties op het dak wat minder groot) kom je op ruim 11.000 liter water. Dit betekent dat het dak tijdens hevige neerslag zo’n 96.000 liter water in totaal kan opslaan! Dat zijn wel 1.500 douchebeurten. Omgerekend naar millimeters regen wil dat zeggen dat dit dak 82 millimeter water per regenbui kan bergen. Dat is zo’n tweederde van een hevige piekbui, zoals die in Limburg.
Het toekomstige blauw-groene RESILIO-dak aan de Javastraat in de Indische Buurt (dit is een artist impression). Het dak is nu – augustus 2021 – bijna afgerond.
Een blauw-groen RESILIO dak, het dak van de VvE Kop Weespertrekvaart
Slim systeem
Door slimme kleppen op het dak wordt het regenwater wanneer nodig vastgehouden, of losgelaten en geleidelijk afgevoerd naar het riool. Deze kleppen weten wanneer ze moeten handelen want ze worden aangestuurd door data die zijn verzameld door het Decision Support System. Lees hier meer over het Decision Support System. Door dit systeem en deze slimme daken kunnen we flink wat natte voeten voorkomen! En daarnaast zorgt het groen op het dak voor verkoeling en geeft het de biodiversiteit in de stad een boost. Een slim dak aanleggen is natuurlijk wel een behoorlijke onderneming. Wat kan je in de tussentijd zelf nog meer doen?
De slimme klep op een RESILIO-dak: deze kan het water vasthouden of loslaten
Minder tegels
Hoe meer steen in de stad, hoe minder goed regenwater kan weglopen. Dus als je stenen weghaalt in je tuin of om je huis, kan de regen beter de weg de grond in vinden. Verder houden planten en bomen niet alleen het water in de grond vast, ook boven de grond nemen ze water op in hun bladeren. Meer groen betekent dus minder water via de put het riool in.
Regenton of vijver
Naast meer groen in de tuin kan je er ook voor kiezen om regenwater op te vangen en te gebruiken. Door regentonnen te plaatsen of slimme systemen onder de grond vang je het water op. Zo kan je het regenwater bewaren om er in drogere tijden bijvoorbeeld de plantjes mee water geven. Maar ook voor andere doeleinden kan het water gebruikt worden, zoals het doorspoelen van de wc!
GROENE ACTIES: Elke woensdag en zaterdag kun je in de Indische Buurt in Amsterdam je tegels inruilen voor plantjes, lees hier over het initiatief van Jungle. Ook is er het NK tegelwippen van Rainproof! Deze actie loopt nog tot en met 30 september. Lees er hier meer over.
Een verschil maken
Al deze acties samen zorgen ervoor dat we de uitdagingen rondom klimaatveranderingen aan kunnen gaan. Als we veel meer groene of blauw-groene daken aanleggen zal dat op de lange termijn een positieve invloed hebben op de leefbaarheid, de biodiversiteit en de temperatuur in de steden. Zo kunnen we samen wat doen tegen de opwarming van de aarde. We moeten het hebben van deze belangrijke individuele stappen om mondiaal dat grote verschil te gaan maken!