Een van de uitgangspunten van het RESILIO project is dat we de biodiversiteit in steden willen bevorderen. Op blauw-groene RESILIO daken groeien plantensoorten die daaraan bijdragen. Wat ook kan is het verbouwen van groente en fruit op daken: roof farming. Sinds het begin van deze eeuw zijn verschillende stedelijke pioniers begonnen met het aanleggen van moestuinen op daken. Heel inspirerend en innovatief. Stel je eens voor dat we op deze manier een deel van onze dagelijkse portie groenten en fruit heel dicht bij huis kunnen verbouwen!
Daken bieden een perfecte basis voor de groei van planten; ze liggen vaak in de volle zon omdat bomen of gebouwen geen belemmering vormen voor het zonlicht. Maak er een blauw-groen dak van en het waterbergende vermogen zorgt ervoor dat de beplanting altijd voldoende water heeft. Er is dus water en licht en de substraatlaag (vruchtbare aarde) op het dak zorgt voor de benodigde voedingsstoffen. Perfecte groeicondities! En dat merk je, want als we een aantal weken niet op een dak zijn geweest, is het altijd weer een fantastische verrassing om te zien hoe hard de planten gegroeid zijn; dat verbaast ons nog steeds!
Wat als we op die daken niet alleen kruiden en bloemen planten, maar ook aardappels, tomaten en courgettes verbouwen? Dan zouden er enorme moestuinen dichtbij huis gerealiseerd kunnen worden. Hieronder een aantal inspirerende voorbeelden van (moes)tuinen op het dak!
Rotterdam: De DakAkker
Foto: Dakakker
We beginnen op Nederlandse bodem, want daar treffen we een dakakker van zo’n 1.000 vierkante meter aan op een slim dak. Het dak is geopend in 2018 en je vindt er groenten, eetbare bloemen, fruit, én er worden bijen gehouden. Dit dak is slim omdat het een zogenaamd smart flow control dak is. Dit betekent dat het dak zichzelf irrigeert met behulp van waterkleppen. Deze kleppen worden bediend door middel van data van MeteoGroup Nederland. Deze daken ontlasten het riool bij fikse regenbuien, net als bij de RESILIO daken. Een specifieke substraatlaag, de aardlaag waar planten in kunnen wortelen, is speciaal ontwikkeld voor moestuinen op daken en is verspreid over het hele dak. Afhankelijk van de maximale belasting van het dak is het substraat op sommige plekken veel dikker – 30 tot 40 centimeter – dan op bijvoorbeeld de zwakste plekken – 10 tot 20 centimeter. De vegetatie en gewassen bepalen die dikte van het substraat: hoe meer voeding er nodig is hoe dikker het substraat . Het substraat op de dakakker heeft een hoge waterbuffering én een goede waterdoorlatendheid. De hoeveelheid voedingsstoffen die wordt toegediend is aangepast aan de behoefte van de daar gekweekte gewassen. Dankzij deze ervaring is het substraat geoptimaliseerd. Kenmerkend voor de Nederlandse manier van boeren: efficiëntie van de bovenste plank! De prachtige dakakker in Rotterdam is te bezoeken, kijk voor de mogelijkheden op de website.
Antwerpen: PAKT
Foto: PAKT Antwerpen
Onze zuiderburen hebben ook behoorlijke groene vingers, want in Antwerpen is een heus stadslandbouwproject van 1.800 m2 ontstaan op de daken van oude pakhuizen. Er worden sinds 2016 groenten en kruiden geteeld in dit ‘groene kwartier’. Deze kun je bij PAKT kopen. En de groene kunsten van PAKT worden intussen ook uitgerold in andere steden, zoals in Mechelen. PAKT is niet alleen een prachtige plek, de mensen erachter bieden ook hulp bij het realiseren van je eigen groene urban oase, op plein, in je tuin, huis, of op je dak. En weet je zelfs een cactus om het leven te brengen maar zou je dat graag anders zien? PAKT biedt een cursus ‘Stedelijk Dak tuinieren’. Je teelt onder professionele begeleiding groenten, fruit, tomaten, vissen & kippen. De oogst wordt gedeeld onder alle dakboeren. De nadruk ligt niet op de opbrengst, maar op het zien van de potentie van de ruimte in de stad versus de natuur. Het is dus een mooie manier om bewoners te betrekken bij het vergroenen van de stad. PAKT is met deze participatie-aanpak revolutionair, en sinds een aantal jaar zijn deze vergroen-het-zelf projecten ook in steeds grotere getale in andere steden te vinden.
New York: Brooklyn Grange Farm
Foto: Brooklyn Grange Farm
Eén van de eerste commerciële dakboerderijen ontstond in New York, in Brooklyn om precies te zijn. Gwen Schwanz opende hier in 2010 de eerste commerciële rooftop farm. Ze breidt uit naar Long Island, Williamsburg en Queens. Ook ging ze een samenwerkingsverband aan met oa VICE magazine. Een typische Amerikaanse marketingstrategie gericht op mainstream en sociale media maakte deze dakboerin met recht één van de grondleggers van de wereldwijde vergroeningsrevolutie zoals we die nu kennen. Mede door haar publiciteitscampagnes werd vergroening langzaamaan een mainstream lifestyle. Door haar Brooklyn Grange kregen moestuinen op de toppen van de New Yorkse metropool voor het eerst bekendheid.
Eind 2021 voltooide consortium partner Metropolder een viertal kleppen op een nieuw te ontwikkelen dak voor Brooklyn Grange Farm. Hollandsche innovatie op een Amerikaans dak. Alle boerderijen samen zijn zo’n 22.000 vierkante meter aan rooftop farm en produceren jaarlijks meer dan 23.000 kilo aan biologische producten. De groenten worden verkocht in de boerderijwinkels bij de daken en gebruikt in restaurants.
Kopenhagen: ØsterGro
foto: ØsterGro
ØsterGro is de eerste dakboerderij van Denemarken en ligt in Kopenhagen. Opgericht in 2014 en gevestigd bovenop het oude autoveilinghuis Nellemannhuset. ØsterGro is 600 m2 en heeft een veld met biologische groenten, fruit, kruiden en eetbare bloemen. Daarnaast is er een kas, een kippenhok en drie bijenkorven.
Het dak van het oude veilinghuis heeft geen waterbergend systeem. De 6e etage op dit 5-verdiepingen tellende gebouw is geprepareerd met een wortel en waterwerende laag. Daarna is er 80 ton met organische aarde gestort.
ØsterGro is georganiseerd als coöperatie en verkoopt zijn producten in samenwerking met de boerderijen Seerupgaard en Stensbølgård aan de 40 leden van de coöperatie. De leden betalen een half oogstseizoen vooruit voor een wekelijks deel van de oogst. Daarnaast is er een restaurant dat van juni tot oktober open is.
Het is een kleinschalige dakboerderij en een voorbeeld van hoe wij stadsbewoners in de toekomst gezamenlijk en gedeeltelijk onszelf van voedsel zouden kunnen voorzien. Het coöperatieve karakter past goed in de Scandinavische traditie waarin coöperatieve en kleinschalige eigendomsvormen gangbaarder zijn dan bij ons. (Je kan dan denken aan energieleveranciers of woongemeenschappen.)
Parijs: Agripolis
Foto: Agripolis
De grootste dakboerderij van de wereld vinden we in het zuidwesten van Parijs en opende in 2019 haar deuren, genaamd Agripolis. Deze 22.000 vierkante meter groen is een groots opgezette boerderij, met een hightech smartroof. Niet zo idyllisch, eerder très commercieel, maar aangepast aan de behoeften van de Parijzenaar van de 21ste eeuw: voedsel dat gezond en vers is en geen grote carbon footprint heeft. Agripolis is opgezet met als eerste voornemen de afstand tussen de oorsprong van levensmiddelen en het bord waar ze uiteindelijk voor bestemd zijn kleiner te maken. Het past erg in de Franse traditie om aan de herkomst van voeding te hechten.
Men heeft deze mega urban farm ook aangelegd vanuit de overtuiging dat we onze voedselvoorziening moeten aanpassen aan de wereldwijde verstedelijking, hun mantra: “Onze visie is die van een stad waarin alle platte daken of onbenutte oppervlakken bedekt zijn met deze nieuwe productieve vegetatie, die de stadsbewoners, die vandaag het grootste deel van de wereldbevolking vertegenwoordigen, helpt te voeden. Het gaat er niet om de conventionele landbouw te vervangen, maar om te bewijzen dat een lokaal en gezond productiemodel mogelijk en levensvatbaar is.”
We zien dus dat het kan; voedselvoorziening voor de stad, uit de stad! Het betekent gezond en dichtbij huis oogsten. Op het dak. Een afname van de hittestress in de stad. Meer biodiversiteit. Minder wateroverlast. Minder transport. En het maakt de almaar uitdijende stedelijke bevolking bewust van duurzame, lokale mogelijkheden die beter zijn voor onze planeet. De voordelen van het ingebouwde irrigatiesysteem op een RESILIO dak zal de opbrengst van zo’n dakboerderij ten goede komen. Eet smakelijk.