Een wijze man zei ooit: Niet álles kan op ieder dak, maar op ieder dak kan wel íets. Ieder dak is anders en wat er op het dak kan of wenselijk is afhankelijk van verschillende factoren. Één ding staat vast: wateroverlast en hittestress kunnen we tegengaan door duurzame dakbenutting.
Een groep dakenpioniers verenigt zich in 2019 in het Nationaal Dakenplan (NDP). Hierin maken zij zich hard voor de ontwikkeling van het Nederlandse dak en het benutten ervan voor opgaven als klimaatadaptatie, verdichting, duurzame energie, biodiversiteit, en gezondheid.
Het NDP stelt ook vast dat er op ieder dak íets mogelijk is. Maar wat maakt dat je gaat voor een waterbergend, groen dak, of dat je kiest voor zonnepanelen? RESILIO vindt het hoog tijd de verschillende mogelijkheden en de afwegingen voor bepaalde keuzes met je door te nemen.
De locatie in de stad
Op sommige plekken in de stad is er veel wateroverlast tijdens of na hevige regenval (bekijk hier de regenwaterknelpuntenkaart van Rainproof dat de gebieden laat zien met verhoogde kans op overlast en schade bij extreme neerslag). Op andere plekken zorgt de versteende omgeving voor hittestress en is er behoefte aan verkoeling. In een stedelijke omgeving met veel gebouwen, geplaveide wegen en bakstenen pleinen kan het namelijk wel 4 tot 5 graden warmer zijn dan in de omliggende landelijke gebieden. En er zijn ook plekken in de stad waar te weinig groenzones zijn voor vogels en insecten. Wateroverlast, hittestress en biodiversiteit kunnen locatiespecifieke klimatologische uitdagingen zijn. Deze uitdagingen zorgen voor het maken van bepaalde keuzes als het gaat om duurzame dakbenutting.
Groene daken voor een biodiverse boost
Als er veel bebouwing en weinig groen ligt tussen verschillende parken en groenzones in een stad, is het voor de biodiversiteit beter om tussen die parken en groenzones zogenaamde overbruggingszones met groen aan te planten. Bijvoorbeeld op de daken! De verschillende populaties dieren die verspreid over een stad wonen kunnen zich zo op meerdere plekken voortplanten en vestigen door de groene daken als hub te gebruiken tussen de grotere groengebieden. Dit komt de totale biodiversiteit in steden ten goede! En er is nog genoeg te doen in Nederland. We scoren op de zogenaamde ‘urban green space index’ nog niet echt goed; we staan op plek 115… Wil je weten hoe groen jouw woonplaats is? Klik hier.
De waarde van watermanagement
Waar in de stad sprake is van wateroverlast bij heftige regenval is het handig om het riool te ontlasten en dus de daken te gebruiken voor waterberging. Een slim blauw-groen RESILIO dak dat water vasthoudt bij droogte en laat gaan als er regen in aantocht is, kan een prima oplossing zijn om de hoeveelheid water die tijdens een fikse plensbui de put instroomt te verminderen. Je kan het dan gedoseerd op een later tijdstip weg laten stromen in plaats van in één keer. Helemaal mooi zou het zijn wanneer je dat opgevangen water niet laat wegstromen, maar gebruikt in het huishouden, of voor de tuin. In Amsterdam weten we dat ongeveer 13% van de daken geschikt is voor een slim blauw-groen RESILIO dak vanwege de draagkracht en de constructie. Als we al die daken zouden benutten kunnen we zo’n 70% tot 97% van het regenwater opvangen. Dat biedt kansen! Lees er meer over in het artikel dat researcher Tim Busker van de VU erover schreef.
De slimme klep op een RESILIO dak, dat water vasthoudt of loslaat
en zorgt voor watermanagement
De ligging naar de zon
De ligging van het dak ten opzichte van de zon is natuurlijk vooral belangrijk als je het rendement op je zonnepanelen wil optimaliseren. Als een dak op het zuiden ligt en een hellingshoek tussen de 35 en 70 graden, is de instralingsfactor bijna 100%. Terwijl zonnepanelen op het noorden maar een instralingsfactor van 50% hebben. Dat zijn natuurlijk wel cijfers om in overweging te nemen als je je dak wilt “vergelen”. We spreken van een geel dak als er duurzame energie wordt opgewekt, bijvoorbeeld met zonnepanelen, maar ook als er sprake is van windenergie. Een waardevolle combinatie is als je de zonnepanelen combineert met groen. Dit levert extra rendement op van de panelen.
RESILIO onderzoekt momenteel het combineren van verschillende functies op het dak van een pand aan de Ite Boeremastraat. Hier wordt geëxperimenteerd met verschillende hellingshoeken van de zonnepanelen en verschillende vegetaties groen. Zo hopen we erachter te komen wat het succesrecept is voor biodiversiteit, waterberging én zonne-energie. Lees er meer over in dit artikel.
Blauw-groen dak met zonnepanelen aan de Ite Boeremastraat
Constructie van het gebouw
Bij een plat dak speelt ook de draagconstructie van het gebouw een belangrijke rol in de keuze wat je op je dak gaat doen. Daarom lenen nieuwbouwprojecten zich er goed voor om al in de ontwerpfase ruimte voor bijvoorbeeld een blauw-groene combinatie mee te nemen. Je houdt dan rekening met het toevoegen van extra draagkracht. Blauw-groene daken zijn zoals gezegd een zegen voor de biodiversiteit en verminderen de totale wateraanvoer op het riool tijdens plensbuien.
Maar ook op bestaande gebouwen kan er veel. Daarom is het belangrijk ook bij oude(re) gebouwen te kijken wat de mogelijkheden tot verduurzaming of klimaatadaptieve oplossingen zijn. Bij optimaal gebruik van deze oppervlaktes kunnen hittestress en wateroverlast in een versteende omgeving verminderen. En de biodiversiteit kan een boost krijgen!
Financiële oplossingen
En dan is er natuurlijk nog de aloude Hollandsche portemonnee… Want daken vergroenen, verduurzamen en veranderen kost natuurlijk geld. Gelukkig zijn er subsidies voor veel vormen van verduurzaming. Kijk hier voor de actuele subsidies van het Rijk. Daarnaast zijn er plannen om de niet in geld uit te drukken waarde van duurzame oplossingen toch meetbaar te maken. Denk bijvoorbeeld aan een waterbergend groen dak, daarmee ontlast je de openbare watervoorziening. Je zou kunnen denken aan een compensatie in de vorm van een belastingkorting.
Op termijn zal schaalvergroting een kostendrukkende factor worden: hoe meer groene, blauwe, gele of combi’s hiervan we op de daken aanleggen, hoe sneller de kosten voor de aanleg en het onderhoud zullen dalen.
Blauw-groen RESILIO dak in de Indische Buurt
De slag om het dak
Elk dak is van iemand. En wat er op het dak gebeurt, de invulling van het meerjarenonderhoudsplan en daarmee ook de dakvervanging, hangt af van de wens of het beleid van de eigenaar. Vriend en vijand is het erover eens dat als we naar een klimaatadaptieve, gezonde stad willen, we de energietransitie op tijd willen laten slagen en we onze steden tegen extreme wateroverlast willen beschermen, we ook moeten kijken naar het duurzaam benutten van daken. Dakeigenaren zullen daar dus bij geholpen moeten worden, maar ook zelf stappen moeten zetten bij het anders inrichten van de daken ten behoeve van het grotere maatschappelijke belang. Het Nationaal DakenPlan is er ook om bewustwording op dit vlak te stimuleren.
Mede hierom is de de Hemelwaterverordening opgesteld. Hierin wordt men verplicht om bij nieuwbouw het regenwater op eigen perceel op te vangen en te verwerken. Per 1 vierkante meter moet er 60 liter water worden opgevangen en verwerkt. Het dak is daar, zeker in de dichtbebouwde steden een zeer goede plek voor. Dit beleid geldt voor nieuw te bouwen huizen, dus we zijn er nog niet. Voor de bestaande bouw mist vaak nog beleid of een push. Daarbij kiest de dakeigenaar van bestaande gebouwen toch vaker voor alleen zonnepanelen vanwege de businesscase en de koers op de energietransitie. Terwijl we weten dat groen een oplossing biedt voor meerdere uitdagingen: wateroverlast, biodiversiteit en hittestress.
Dit heet ‘de slag om het dak’. In deze ‘strijd’ willen wij graag dakeigenaren overtuigen van het belang en de waarde van groen op het dak. Hier zijn nog geen afspraken over gemaakt, maar wij streven ernaar dat dit wel gaat gebeuren. RESILIO geeft je te zijner tijd een update over de politieke plannen over onze “higher grounds”. Laat je tot die tijd inspireren door deze film met mooie beelden van blauw-groene RESILIO daken.