In 2017 schreven Tom Kuster (34) en zijn partner zich met een groep in op een bouwkavel in het Bajeskwartier in Amsterdam-Oost via een CPO: collectief particulier opdrachtgeverschap. Dit is een vorm van particuliere zelfbouw waarbij een groep toekomstige bewoners georganiseerd is als rechtspersoon zonder winstoogmerk. Zij zijn opdrachtgever voor de zelfbouw van meer dan één nieuwbouwwoning en gaan daar zelf wonen. Deze vorm maakte dat Tom samen met een groep gelijkgestemden kon bouwen aan woningen die ze helemaal naar eigen (duurzame) wensen konden invullen. In 2020 werd een complex met 32 appartementen opgeleverd. Met als kers op de taart een blauw-groen dak van 900 m2, mede mogelijk gemaakt door de subsidie uit het RESILIO project.

Hoe kom je van een kale, dorre vlakte naar een subliem, duurzaam appartementencomplex met een enorm blauw-groen RESILIO-dak? Om daarachter te komen bezochten we Tom op een zonovergoten zomerochtend in augustus op zijn dak, pal naast de plek waar ooit de oude Bijlmerbajes stond.

Duurzame woondroom
Tom is accountmanager bij Signify – een Nederlandse producent van lichtbronnen – en houdt zich voor zijn werk ook bezig met verduurzaming. Het idee om zijn eigen woning te bouwen was echter niet alleen ontstaan vanuit duurzaamheidsoogpunt: “Het plan om ons aan een zelfbouwproject te wagen was aanvankelijk vooral prijsgedreven. De prijzen voor bestaande bouw rijzen al jaren de pan uit en als je dan ook nog duurzaam wilt verbouwen, is dat bijna niet haalbaar. Dat we met zelfbouw onze woning samen met een bekwame ondernemende groep helemaal naar eigen invulling en duurzaam konden realiseren, ook nog eens aan de hand van subsidie, deed ons besluiten ervoor te gaan.

“Het plan om ons aan een zelfbouwproject te wagen was aanvankelijk vooral prijsgedreven. Dat we met zelfbouw onze woning naar eigen invulling en duurzaam konden realiseren, ook nog eens aan de hand van subsidie, deed ons besluiten ervoor te gaan.”


Uitdagend proces
Samen met een aantal andere zelfbouwers was Tom onderdeel van de kerngroep van het particuliere initiatief. Tom: “Wat me wel opviel is dat zelfbouw niet per definitie betekent dat je alles zelf kunt bedenken, zeker niet als je zo’n groot complex van 32 woningen bouwt. Dat kan een valkuil zijn. Er zijn schachten, draagmuren, geluidsnormen en 1000 andere bouwkundige en technische zaken waar je rekening mee moet houden. Zo moesten we soms wel onze verwachtingen temperen!” Waar de hele groep wel continu op stuurde is dat duurzaamheid te allen tijde prioriteit zou moeten krijgen in ontwerp en realisatie.

“We gebruiken de wateropslag van het dak om de bloembakken langs de gevels te bewateren, dit wordt digitaal aangestuurd.”


Van opwarmen met grijs water tot getint glas
De woningen hebben dan ook nogal wat duurzame kenmerken. Het hele complex is gasloos en wordt verwarmd en gekoeld met warmtepompen. Een ander vernuftig detail: zo verwarm je met grijs water (huishoudelijk afvalwater) van de douche de koudwaterleiding van diezelfde douche, om uiteindelijk minder warm water te gebruiken. Daarnaast maakt elke woning gebruik van de zonnepanelen op het dak, getint glas, en kon er bijvoorbeeld voor een grotere boiler gekozen worden. Ook heeft de groep heel bewust voor een blauw-groen RESILIO dak gekozen. Met ook terrassen die ruimte bieden voor recreatie, speciaal voor de bewoners van de bovenste verdiepingen. Het bloeiende, waterbergende dak krikt het aantal duurzame aspecten nog eens omhoog. “We gebruiken de wateropslag van het dak om de bloembakken langs de gevels te bewateren, dit wordt digitaal aangestuurd.” geeft Tom aan. “Het mooie is dat die wateropslag in de zomer ook weer een koelende werking heeft op het gebouw.”

“De daktuin bevindt zich naast de wolkenkrabbers van het Amstelkwartier en het in aanbouw zijnde Bajeskwartier. Het is een geheime tuin ver boven de stad. Maar het leeft: er groeit en bromt van alles.”

De kroon op het werk: een biodivers, blauw-groen RESILIO-dak
Het slimme blauw-groene RESILIO dak van Tom en zijn medebewoners is een fantastische tuin waarbij je een heel goed idee krijgt hoe de daken van de toekomst eruit zouden kunnen zien. De daktuin bevindt zich naast de wolkenkrabbers van het Amstelkwartier en het in aanbouw zijnde Bajeskwartier. In de verte zie je de hoge bomen van het Diemerbos met daarachter IJburg. Het is een geheime tuin ver boven de stad. Maar het leeft: er groeit en bromt van alles. Het dak zelf is onderverdeeld in twee secties; de daktuin met grassen, zoals verschillende soorten Duizendblad en IJzerhard én het gedeelte met de extra zware zonnepanelen waartussen het sedum groeit. Dit dak trekt vele soorten bijen en hommels aan en is voor deze dieren veel interessanter dan een ‘simpel’ sedumdak. De Akkerhommel en de Veldhommel vliegen er vrolijk rond. Ze doen zich tegoed aan de nectar van de bloemen. Zo’n dak is voor insecten een belangrijke voedselbron in de zo versteende stad en fungeert als verbinding tussen verschillende natuurgebieden.

De daktuin op de Weespertrekvaart wordt echt behandeld als een tuin; onkruid wordt door de bewoners verwijderd en alles wordt netjes bijgehouden. Daarin verschilt het van een zogenaamd natuurdak, waar het onkruid niet wordt verwijderd. De bewoners hebben voor het basisonderhoud een speciale cursus bij dakhoveniersbedrijf de Dakdokters gekregen. Het sedumdak wordt sporadisch onderhouden. Al is de groei van klavers en andere ‘onkruidplanten’ voor verschillende soorten vlinders en andere kleine insecten van belang. Je kunt er dus ook voor kiezen om veel van dit zogenaamde onkruid niet te verwijderen. Hoe meer je laat staan, hoe blijer de insecten, en dat geldt overigens ook gewoon voor die plantenbakken op je balkon!

“Wij hebben met z’n allen in vier jaar ons eigen huis gebouwd. Hierdoor heb ik niet alleen een heel speciale band met mijn huis, maar ook met al mijn buren.”


Duurzaamheidsscore bij nieuwbouwprojecten
“De gemeente heeft de ambitie om bij nieuwbouwprojecten een bepaalde duurzaamheidsscore te behalen” vertelt Tom. “Omdat wij voor een duurzaam RESILIO-dak en zwaardere zonnepanelen hebben gekozen hebben we zelfs een nog betere score behaald.” Maar niet alleen het blauw-groene dak scoort goed op duurzaamheid, ook de band met zijn buren is behoorlijk duurzaam.“Wij hebben met z’n allen in vier jaar ons eigen huis gebouwd. Hierdoor heb ik niet alleen een heel speciale band met mijn huis, maar ook met al mijn buren. Als ik iets ben vergeten te kopen zoals gereedschap, of een handje nodig heb, is er altijd wel een buur waar ik op kan rekenen. Iedereen is heel sociaal met elkaar. We hebben bijvoorbeeld het EK voetbal gekeken op ons dak. Dat was een enorm succes, voor ons dan, niet voor het Nederlands Elftal.”